Bakarčić D, Lajnert V, Jokić NI, Gržić R. Masticatory efficiency in children with cerebral palsy. Eur Arch Paediatr Dent. 2020 Apr 28. doi: 10.1007/s40368-020-00529-7. PMID: 32346832.
Sorunun kaynağını bulmadan çözüm olmaz. Serebral palsy hastalarında çiğneme eksikliğinin varolan diş yapısı ile bir ilgisi olmadı çok açık. Bu noktada serebral palsy hastası çocukların ağız ve diş sağlığının korunmasında velilere ve bu velilerin bilinçlendirilmesi için de biz Pedodontist'lere çok iş düşüyor.
Çiğneme ve bununla birlikte yutkunma insanın varlığını sürdürmesi için önemli bir eylem. Zira besin ve sıvı alınımı ile bunların işlenmesi yaşam için gerekli enerjinin elde edilmesini sağlar. Çiğneme eylemi sindirimin başlangıç fazı olup, besinlerin daha kolay yutulabilmesi için küçük parçalara ayrılmasını sağlar. Çiğnemede kaslar, dişler ve periodontal dokular önemli bir rol üstlenirken dudaklar, damak, dil ve tükürük bezleri tarafından desteklenir. Çiğneme otomatik bir işlem olup, isteğe bağlı olarak yapılsada aslında isteğe bağlı olmanın ötesinde bir işlemdir. Çiğneme işlemi ritmik olarak ağız ile dişlerin açılıp kapanması ile oluşan kontrollü bir mekanizmadır. Bu basit hareket aslında, otomatik nöral aktivite ile otomatik olarak ayarlanan çok sayıda birbirini tamalayıcı refleks ile hassas bir şekilde oryante edilir. Bu şekilde vücudumuz ağzın kapanma hareketi sırasında dişlerin yeterli temasının olup olmadığına bakarak besin yoğunluğundaki değişiklikleri karşıyacak kasları kontrol eder. Bu aktivite beynimizde nefes alma ve yürüme gibi diğer kaslar trafından sürdürülen aktivitelerden sorumlu merkezi hareket üreteçleri (central pattern generator - CPG) tarafından kontrol edilir.
Çiğneme etkinliği bireyin besini kesebilme ve parçalayabilme etkinliğinin belirlenmesi ile ölçülebilir. En yaygın kullanılan yöntem parçalama (eleme) testidir. Bu testte parçalanan besinler belirli genişlikte delikleri olan elekten geçirildikten sonraki ağırlığına bakılır. Ayrıca optiksel olarak parçaların gözlenmesi yöntemi de mevcuttur, bu yöntemde çapları belirli olan parçaların ölçümü için özel bir cihaz kullanılmaktadır.
Serebral palsy (CP) çocuğun gelişiminin erken dönemindeki beyin hasarı neticesinde oluşan kronik nöroprograsif bir durumdur. CP küçük yaştaki çocukların sakatlıklarının en sık görülen nedenidir.
CP motor serebral kortekste daimi kalıcı bir lezyonun sonucudur. Bu durum doğumdan önce, doğun sırasında veya doğumdan sonraki yaşamın ilk iki yılı içerisinde fark edilebilir. Klinik görünümü çocuğun büyüme ve gelişim evresine göre değişiklik gösterebilir. CP'li çocuklarda motor yetenekler sağlıklı olanlardan belirgin şekilde çok daha yavaş olarak gelişir. Üst motor nöronların hasarı retikülospinal ve kortikospinal sistemdeki kortikal kontrolü azaltır. Buda motor kontrolü etkiler ve motor kontrol noktalarının sayısı azalır ve anormal kas kontrolü ile zayıflığa neden olur.
CP'li çocuklarda genel olarak kabul edilen tipik özellik kas fonksiyonlarında azalma olarak kabul edilir. Günümüze kadar yapılan çalışmalarda çiğneme fonksiyonunun kalitesini belirleyen başlıca faktörler; fonksiyonel çiğneme noktalarının sayısı, ortodontik anomalilerin varlığı, temporomandibuler hastalıklar, kas hastalıkları ve çocuğun mental durumudur.
CP'li çocuklarda çiğneme fonksiyonunun araştırıldığı çok az sayıda çalışma bulunmaktadır. Nakajima CP'li çocuklar üzerinde çalışmalar yapmış ve çiğneme fonksiyonlarında daha düşük değerler elde etmiştir. Ancak bu değişikliğin tam olarak nedenini ortaya çıkartacak detaylı analizleri gerçekleştirmemiştir. Bu çalışmada araştırmacılar; CP'li çocuklarla sağlıklı çocukların çiğneme kalitesini karşılaştırmayı ve çiğneme ünitelerinin fonksiyonel kapasitesinin diş sağlığı ile çiğneme kalitesine etkisini araştırmayı amaçlamışlar.
Çalışmaya 43 sağlıklı ve 43 CP'li olmak üzere 86 çocuk dahil edilmiştir. Kontrol grubundaki katılımcılar yaş ve cinsiyet açısından serebral palsi grubundaki çocuklarla eşleştirilecek şekilde seçilmiş. Fonksiyonel çiğneme ünitesi hastaların çiğnemek üzere kullandığı sağlıklı ve çürük kaviteli dişlerin sayısı olarak belirtilmiş. Çiğneme etkinliğinin değerlendirilmesinde katılımcılara badem dolu paketler 10 kere çiğnetilmiş ve kalan parçaların incelenmiş. Parçacıklar 0.6 ile 7.2 mm çapında 12 elekten geçirilmiş. Çiğneme verimliliği, çiğnenen badem kütlesinin %50’sinin parçalanarak elenebildiği elek sayısı olarak ifade edilmiş.
Araştırma neticesinde çiğneme fonksiyonu göre kısımların hesabında var olan diş sayısı açısından sağlıklı ve CP'li çocuklar arasında farklılık gözlenmemiş. DMF indeksinde ise sağlıklı çocuklarda daha fazla dolgulu dişse rastlanırken, CP'li çocuklarda daha fazla çekilmiş diş olduğu gözlenmiş. Buna karşın CP'li çocukların çiğneme verimliliği önemli ölçüde düşük olduğu bulunmuş. Dolayısı ile araştırmacılar ortaya çıkan bu durumun oklüzyona gelen ve çiğnemede kullanılan diş sayısıyla bir ilişkisinin olmadığını ifade etmişler.
Merkezi hareket üreteçleri (Central pattern generator - CPG) nedir?
Ritmik girdi olmadan ritmik çıktılar üreten biyolojik nöral devreler. Yürüme, yüzme, uçma, boşalma, idrar yapma, dışkılama, nefes alma veya çiğneme gibi ritmik ve basmakalıp motor davranışları yönlendiren sinirsel aktivite sıkı sıkıya bağlı modellerin kaynağıdır. (Wikipedia)
Nöroprograsif nedir?
Aslında nöroprograsif hastalık olarak geçer ve motor nöron hastalıklarını tanımlar. Bunlar arasında parkinson hastalığı, mutiple skleroz gibi hastalıkları sayabiliriz.
Çeviri ve sunum : Dt. Esra Bulut (ERÜ Pedodonti AD)
Comments