Pasdar N, Alaghehmand H, Mottaghi F, Tavassoli M. Experimental study of iron and multivitamin drops on enamel microhardness of primary tooth. J Int Soc Prev Community Dent. 2015 Nov-Dec;5(6):518-24. doi: 10.4103/2231-0762.170524. PubMed PMID: 26759808; PubMed Central PMCID: PMC4697239.
İlaçların şu anki formülasyonlarını çok iyi bilmiyorum ama halk arasında kan ilacı olarak bilinen demir preparatlarının kullanımı konusunda önemli bir literatür. Zira demir preparatlarının tek başlarına demineralize edici etkiye sahip olması bile bu konunun önemini gösteriyor. Araştırmacılar çalışma sonucunda bu preparatların kullanımı konusunda güzel önerilerde bulunmuşlar. Okumanızı tavsiye ederim.
Çocuklarda gözlenen demir eksikliği çok farklı preparatlar kullanılmakta. Ancak bunların içinde ağız yoluyla verilen demir preparatları demir emilimi için en efektif yol. Bu ilaçlar genellikle altı ay ile iki yaş arasındaki çocuklarda öneriliyor. Hepimizin bildiği ve bir kısmımızın yaşadığı gibi bu preparatların kullanımının bir sıkıntısı, dişlerde koyu renklenme meydana getirmesi. Bu durumda bazı veliler çürük oluşturduğunu düşünerek demir kullanımını sonlandırmakta veya azaltmakta olduğu gösterilmiş.
Aileler genellikle bu tip preparatları su ile seyreltip çay kaşığı ile vermekteler. Ve yine alımını kolaylaştırmak için bazen tatlandırıcı katmaktalar. Bu iki durum da üst ön süt dişlerinde çürük oluşumuna neden olabilmektedir. Bu durum her çocukta aynı şekilde gerçekleşmemekte; ilacın asit düzeyi, kullanım sıklığı ile süresi, verilme şekli gibi bir çok faktöre göre değişebilmekte. Fakat asit yapıdaki ilaçların düzenli olarak tüketilmesinin dişlere zarar vereceği kesin olarak biliniyor.
Süt dişlerinin dental erozyona daha duyarlı olduğu (%50 daha fazla mineral kaybı ve %30 daha fazla lezyon derinliği) (1,2) ve süt dişi minesinin daimi dişlere göre daha az mineralize ve de ince olduğudur(3). Ayrıca çocuklarda çürük seviyesinin yüksek olması ile ilişkili olarak süt dişlerinde erezyon görülme sıklığı daha fazla (4).
1953 yılında James and Parfitt (5) demir preparatlarının asit seviyesi ile diş çürüğü oluşumu arasında ilişki olduğunu görmüşler. Araştırmacılar bu sonuca dayanarak demir preparatlarının cam tüp veya pipet ile verilmesini tavsiye etmişler. Bazı çalışmalarda çiğnenebilir tabletlerin, askorbik asit (C vitamini) ve multivitamin ilaçların diş minesinin sertliğini azalttığı gösterilmiş (6). Buna karşın, bazı çalışmalarda demir preparatlarının mine demineralizasyonunu azalttığı tespit edilmiş (7).
Araştırmacılar bu bilgiler doğrultusunda çocuklar tarafından kullanılan preparatların süt dişi minesinin mikro sertliği üzerindeki etkisine bakmaya karar vermişler. Çalışmada iki farklı demir damlası ve iki multivitamin damlası kullanmışlar.
Araştırmacıların kullandıkları ilaçlar;
Kharazmi demir damlası, (İran, 25 mg/ml demir iyonu) Shahdarou multivitamin damlası, (İran) Eurovit multivitamin damlası, (Eurhovital, Almanya) Ironorm demir damlası, (İngiltere, 125 mg demir sülfat - 25 mg/ml demire eşit)
Çalışmada ilaçlar 5 dakika uygulanıyor. Sonuçları Vickers mikro sertlik test cihazı ile değerlendirilmiş ve SEM analizleri yapılmış. Ayrıca ilaçların pH değerleri, titre edilebilir asitliği ile flor ve diğer iyon içeriklerine de bakılmış.
Çalışma sonucunda ilaçların;
pH değerlerinin Eurovit multivitamin 3,36 ile en yüksek bulunmuş, Kharazmi demir damlası 1,2 olarak gözlenmiş. Diğerleri bu değerler arasındadır.
Titre edilebilir asit seviyesi (burada pH'dan daha önemlidir, zira mine yüzeyi ile reaksiyona girebilecek gerçek hidrojen iyon konsantrasyonu gösterir) Kharazmi demir damlası'nın en yüksek, Ironorm demir damlasının en düşük olduğu görülmüş.
Flor miktarı açısından tüm damlaların içeriği 1 ppm'den az olduğu görülmüş.
Kalsiyum içeriği en yüksek Eurovit multivitaminde, en yüksek fosfat konsantrasyonu Ironorm demir ilacında gözlenmiş. Sitrat seviyesi diğer ilaçlara göre en yüksek Shahdarou'da bulunmuş.
Elektron mikroskop çalışmasında ise Kharazmi demir damlası diğer gruplara göre önemli düzeyde en yüksek poröziteye neden olduğu tespit edilmiş. Kharazmi demir damlası mikrosertlikte %43 düzeyinde azalmaya neden olmuş. Bu gruptaki dişlerin minelerinin SEM incelemesinde, minör düzensizlikler, porözite, kırık ve çatlaklar izlenmiş (resim 1 ve 2).
Resim 1. 500 (a) ve 2000 (b) kez büyütülmüş sağlam mine yüzeyinin SEM görüntüsü
Resim 2. Kharazmi demir damlası'nın 5 dakika uygulanması neticesinde minenin 1000 (a) ve 3000 (b) kez büyütülmüş SEM görüntüsü
Bu çalışmada demir preparatları tek başlarına mine yüzeyinin mikrosertliğini önemli miktarda düşürecek etki gösteriyorlar. Ayrıca bunların düşük pH'ları da dişlerde bu şekilde erozyona yol açabilirler.
Burada Ironorm demir damlasının, Kharazmi demir damlasından mine sertliğini daha az düşürmesi içeriğindeki yüksek kalsiyum ve fosfat içeriği nedeniyledir.
Bu ilaçlar arasında Eurovit multivitamin damlası en güvenli bulunmuş. Zira diğer ilaçlarla karşılaştırıldığında en yüksek pH'ya, en yüksek kalsiyuma, daha az sitrata sahip.
İlaçların içeriklerindeki flor miktarının koruyuculuk sağlayabilecek bir miktarda olamayacak miktarda.
Araştırmacılar demir preparatlarının kullanımında mümkün olduğunca çiğnenebilir preparatların sıvı olanlara tercih edilmesini, sıvı kullanılacaksa da mutlaka alındıktan sonra ağzın bol suyla çalkalanmasını önermişlerdir. Burada ilacın etkisi ile mine sertliği azalacağı için diş macunu ve fırça ile temizlik önerilmemiş. Ayrıca ilacın yatma öncesinde ve öğünler arasında alınmaması istenmiş. Daha büyük çocuklarda ise ilaçtan sonra şekersiz sakız çiğnetilebilir.
Burada araştırmacının bir ifadesi ise; özellikle asidik içeceklerden sonra xylitol ve flor gibi remineralize edici ajanların çürük önlemesinde olduğu gibi erezyon olgusunda etkili olamayacağı. Zira karşılaşılan asit çok kuvvetli ve ortamdaki mineral çokluğu sorunu çözmüyor. Aynı şekilde kazein fosfopeptit amorf kalsiyum fosfat (CCP-ACP) ve kazein fosfopeptit amorf kalsiyum fosfat florür (CCP-ACPF) ile trikalsiyum fosfat florür (TCP-F)'nin koruyuculuğu bulunmuyor. Sadece titanyum florin (TIF4) etkili olabilir ki, bu da materyalin diş minesini kapama özelliği ile alakalı. Benzer özelliğe sahip flor cila uygulamasının da faydası olabilir. İlaçlarla ilgili olarak da araştırmacılar; içlerindeki asitlerin sitrik asit yerine maleik asit kullanılması ve içlerine kalsiyum, fosfat gibi ilavelerin katılmasını önermişler.
Titre edilebilir asitlik nedir?
Titre edilebilir asitlik ve pH gıda analizinde kullanılan birbiriyle ilişkili iki kavramdır. Bu miktarların her biri analitik olarak ayrı yollarla belirlenir ve her biri gıda kalitesi hakkında farklı özellikleri tanımlar. Örneğin, bir mikroorganizmanın belirli bir gıdada büyüme yeteneğini değerlendirmek için pH kullanılırken, titre edilebilir asitlik gıdadaki organik asitlerin lezzeti nasıl etkilediğinin tespit edilmesinde pH'ından daha iyi bir belirleyicidir. Güçlü asitlerin tamamen çözünme yeteceğine karşın gıda asitleri sadece kısmen iyonize olur. Gıdaların bazı özellikleri sadece asit moleküllerinin bu iyonize hale göre belirlenirken, diğer özellikler toplam asit içeriği ile belirlenir. (Kaynak)
Kimyada ise bu ifade herhangi bir asitin asit baz reaksiyonunda kaybedebileceği protonları tanımlamakta kullanılmakta. (Wikipedia)
Verilen bilgileri kontrol etmek istersen, kaynakların bir kısmı burada
(1) Amaechi BT, Higham SM, Edgar WM. Factors influencing the development of dental erosion in vitro: Enamel type, temperature and exposure time. J Oral Rehabil 1999;26:624‐30.
(2) Huntera ML, Westb NX, Hughesb JA, Newcombec RG, Addyb M. Relative susceptibility of deciduous and permanent dental hard tissues to erosion by a low pH fruit drink in vitro. Journal of Dentistry 2000;28:265‐70.
(3) Wang LJ, Tang R, Bonstein T, Bush P, Nancollas GH. Enamel demineralization in primary and permanent teeth. J Dent Res 2006;85:359‐63.
(4) Kazoullis S, Seow WK, Holcombe T, Newman B, Ford D. Common dental conditions associated with dental erosion in schoolchildren in Australia. Pediatr Dent 2007;29:33‐9.
(5) JamesPM,ParfittGJ.Local effects of certain medicaments on the teeth. Br Med J 1953;2:1252‐3.
(6) Ivana MS, Duska DB. Etiopathogenetic consideration and definition of the clinical manifestation of erosive dental defects. Matica Serbian for Natural Sciences 2007;112:83‐93.
(7) Sales‐peres SH, Pessan JP, Buzalaf MA. Effect of an iron mouthrinse on enamel and dentine erosion subjected or not to abrasion: An in situ/ex vivo study. Arch Oral Biol 2007;52:128‐32.
Çeviri ve sunum : Dt. Türkan Mahyaddinova & Doç. Dr. Salih Doğan (ERÜ Pedodonti AD)
Comments